FAQ

Lista pytań będzie na bieżąco aktualizowania, jeżeli takowe się pojawią albo coś mi przyjdzie do głowy.

Polityka i sprawy wewnętrzne:

Co gdy utrzymujemy więcej dworzan niż pozwala nam na to prestiż?
Jak działają doktryny? Praktyczne przykłady
Czy można nieskończenie wiele iwestować w rozwój nauki, uzyskując wymierne zyski?

Gospodarka i handel:

Jak dokładnie działa handel? Praktyczny przykład  
Czym różni się handel morski od lądowego
Czy jeżeli wróg najedzie moje ziemie w celu ich złupienia to zamożność prowincji może spaść do 0?
Wszystko o orychalku
Jak zwiększyć zamożność prowincji
Jak dokładnie działają technologie rolnicze odnośnie dodawania prowincjom zamożności na stałe?
Czy opracowanie technologii dodających zamożność, zwiększa ją także na przyłączonych później terenach.
Jak wygląda sprawa ze złożami i wydobyciem surowców? Jakie one mają znaczenie?
Jak dużo złóż surowców znajduje się na mapie?

Wojsko:

Dlaczego ruchów do 500 ludzi (włącznie) nie trzeba pisać w "Ruchach Wojsk"
Ile wojska mogą przewieść łodzie?
Na ile pospolitego ruszenia mogę liczyć?
Jakie wojska stanowią pospolite ruszenie?
Co jeżeli moje pospolite ruszenie zostanie wybite? Mogę zwołać drugie i tak cały czas aż do zwycięstwa?



Religia i kultura:

Skad mam wiedzieć jaka kultura panuje w nadym regionie?
Skąd mam wiedzieć jaka religia panuje w danym regionie?

Inne:

Co dzieje się z resztą świata (Afryka, Azja)? Czy możliwe są jakieś interakcje z cywilizacjami, których nie ma na mapie?
Który rok mamy w grze licząc czas normalnie od narodzin Chrystusa?
Czy wojny są w ogóle opłacalne, patrząc na to jak dochodowy jest handel?

Co gdy utrzymujemy więcej dworzan niż pozwala nam na to prestiż?

Jeśli zdarzy się tak, że podczas rozgrywki prestiż spadnie nam poniżej limitu który umożliwia nam utrzymanie większej ilości dworzan, musimy kilku z nich odprawić (wedle własnego wyboru). Przykładowo, jeżeli prestiż spadnie nam poniżej 101, a mamy 5 dworzan, dwóch z nich musi pożegnać się z dworem.

Jak działają doktryny? Praktyczne przykłady


Przykład 1
Gracz przy rekrutacji określił religię panującą w państwie jako politeizm, oparty na mitologii greckiej. Dostaje on doktrynę „Panteon”, która jest specjalną mechaniką polegającą na tym, że w każdej turze może on wybrać jedno z 5 dostępnych bóstw (Aresa, Hedajstosa, Demeter, Hermesa lub Zeusa), które chce czcić, zyskując przy tym zależne od bóstwa bonusy. Wyznawanie Aresa, zwiększy nieco skuteczność naszych wojsk w walce, Hefajstosa, zwiększy produkcję uzbrojenia w danej turze o 20%, Demeter, zapewni nam większe zbiory o 50%, Hermes, opiekun handlarzy, zwiększy siłę handlu o 0,5 a wyznawanie w danej turze Zeusa da nam 5 prestiżu.

Przykład 2
Gracz w trakcie rozgrywki, przez kilka tur prowadzi politykę zwiększania pozycji i znaczenia miast. W tym celu rozbudowuje już istniejące miasta, lokuje nowe, dba o rozwój handlu i nadaje przywileje kupcom i mieszczanom. Oprócz oporu rycerstwa, po pewnym czasie może on uzyskać doktrynę „Silne miasta”, które zapewni nam +0,25 do siły handlu i -10% kosztu werbunku wojska zaciężnego (werbowanego z mieszczan) przy ich rekrutacji.

Jak dokładnie działa handel? Praktyczny przykład i słowniczek handlu

Słowniczek handlu

Szlak handlowy - utrwalona przez kilka tur, trasa poruszania się kupców. Może zaczynać się wszędzie a zawsze prowadzi do Miasta kupieckiego.

Wartość handlu - subiektywnie oceniania przeze mnie wartość towarów i dóbr przewożonych szlakiem od których pobieramy cła, myta, opłaty itp. Zależy także od tego na jak długim odcinku przechodzi przez nasze państwo i ile miast pośrednich zachacza.

Siła handu - wartość liczbowa która jest wypadkową wydajności naszego systemu handlowego, wynikającego z technologii, doktryn, posiadania we dworze Wielkiego Kupca, przywilejów i praw jakie ustanawiamy czy Lig handlowych do jakich należymy.

Miasta kupieckie - Największe i najbogatsze miasta w regionie, do których prowadzą szlaki. Nieskończone źródło mamony.

Miasta pośrednie - Wszelkie mniejsze ośrodki miejskie przez które prowadzi szlak handlowy, na drodze do miasta kupieckiego.


Uwaga:  Poniższy przykład jest rozbudowanym wyjaśnieniem, dlatego jest tak, nie inaczej. W żadnym wypadku nie musicie tego znać, wręcz przeciwnie, podczas rozgrywki nie będziecie mieli w żadnym stopniu tak dokładnych informacji. Warto jednak rozumieć czym się kieruję, ustanawiając szlak i rozdzielając dochody. Tym bardziej, że poniższa sytuacja, jest mocno zaawansowana jeśli chodzi o postęp gry.

Mapa:

Stan Faktyczny:

Władca Fioletowej Litwy, korzystając z ogromnych lasów i puszcz na tamtym terenie oraz regaliów w postaci, wyłącznego przywileju łowów w lasach, postanowił rozbudować zorganizować w swoim państwie sieć dworów łowieckich. Myśliwi zapuszczając się w leśne knieje, zabijali na wielką skalę niedźwiedzie, dziki i żubry, zdzierając z nich skóry i futra, które stały się głównym towarem eksportowym. Największym i najbogatszym miastem w regionie jest Niebieska Republika Lubeki, dlatego uzyskała ona status Miasta Kupieckiego. Kupcy węsząc możliwość zysku, uznali, że to tam będą sprzedawać skóry, ze względu na zamożną populację i duży popyt w tamtym miejscu. Największe miasto i stolica Fioletowej Litwy - Brześć, stanowi początek szlaku.

Najprościej, najszybciej i najbezpieczniej byłoby udać się do portu w Gdańsku, znajdującego się na Czerwonym Pomorzu, zahaczając po drodze o niewielką Łomżę i załadowawszy skóry na okręty w tamtejszym porcie, w kilka dni dotrzeć do Lubeki, odwiedzając znajdujący się przy brzegu Szczecin, nie martwiąc się przy tym o zbójców na gościńcach i o miejsce na nocleg. Jednakże Czerwone Pomorze, w przeszłości prowadziło wojny zarówno z Fioletową Litwą, jak i Niebieską Republiką Lubeki, przez co jedni i drudzy, zadecydowali o zakazie wjazdu i wyjazdu przez granicę, jakichkolwiek karawan. Dlatego kupcy zmuszeni zostali wybrać inną drogę.

Wyznaczyli sobie trakt przez Żółtą Lechię i zamiast pędzić z Brześcia do Poznania, będącego stolicą Lechii, nadkładali kawał drogi idąc przez Kraków. Zrobili tak ponieważ w okolicy Krakowa znajdowały się ogromne żupy solne. Naładowawszy tam wozy (i tak już pełne skór i futer) solą, ruszyli do Poznania, a następnie, przeszli przez granicę Zielonych Czech, odwiedzając Wrocław. Zmęczeni tak daleką podróżą z chęcią ruszyliby stamtąd prosto do Lubeki, zahaczając po drodze o Lipsk, jednak władca Zielonych Czech, nadał Pradze przywilej składu i ustanowił prawo przymusu drogowego, polegające na tym, że każdy kupiec, przekraczający granicę, musi odwiedzić Pragę i przynajmniej przez jeden dzień wystawić swoje towary w mieście (a przy okazji zapłacić podatek targowy i zasilić tamtejsze tawerny i karczmy jakimś groszem za nocleg i posiłek). W końcu, karawana dotarła do Lubeki, sprzedając tam wszystkie futra i całą sól. Jako, że Fioletowa Litwa to prawie same puszcze, knieje i pola, ludność jest stosunkowo uboga a Grodno jest tylko niewielkim miasteczkiem w porównaniu do Lubeki, kupcy wracając do ojczyzny, nie wezmą w podróż powrotną, sukna na bogate ubiory, stalowych narzędzi czy wyrobów jubilerskich, bo nikogo nie stać na Litwie na takie luksusy. Wyżej wymienionymi wyrobami, zapełnią jedynie niewielką część miejsca w jukach, w nadziei, że sprzedadzą je po drodze, w Pradze, Wrocławiu czy Poznaniu.


Skutki powstania szlaku (rozkład zysków):

Fioletowa Litwa
+10 (wartość handlu) x 1 (siła handlu) = 10 sztuk złota  (kontrola szlaku handlowego)
+20 sztuk złota (inny dochód– eksport futer z dworów łowieckich)*
Dodatkowo, Grodno dostało jasny asumpt do rozwoju, co może skutkować powiększeniem dochodów z niego w przeciągu kilku najbliższych tur (lat)

Żółta Lechia
+20 sztuk złota (wartość handlu) x 1 (siła handlu) = 20 sztuk złota (kontrola szlaku handlowego)
Dodatkowo o kilka sztuk złota zwiększy się zysk z żup solnych, będących (podobnie jak dwory łowieckie w przypadku ks. Fioletu) innym dochodem.

Zielone Czechy
+30 sztuk złota (wartość handlu) x 1,5** (siła handlu) = 45 sztuk złota (kontrola szlaku handlowego)
Dodatkowo, na zwiększonej aktywności kupieckiej w dłuższym okresie zyska Praga, mająca przywilej składu.

Niebieska Republika Lubeki
+10 sztuk złota*** (wartość handlu) x 3**** (siła handlu) = 30 sztuk złota (kontrola szlaku handlowego)
30 sztuk złota (wartość handlu) x 3 (siła handlu) = 90 sztuk złota ( miasto kupieckie)
Lubeka jeszcze bardziej zyskuje na możliwościach rozwoju.

Czerwone Pomorze
Kupcy i mieszczanie Gdańska są rozgoryczeni, że król pozbawił ich dochodu przez skłonność do wojaczki. Jeżeli taki stan rzeczy potrwa jeszcze kilka tur, być może wzniecą bunt.

Wyjaśnienia:

Co by było gdyby?:

Czym różni się handel morski od lądowego?

Oprócz istotnego fabularnego elementu, takiego jak większe bezpieczeństwo szlaków morskich lub większa szybkość przemieszczania się kupców na okrętach niż w karawanach, niektóre technologie zwiększają siłę handlu tylko na szlakach morskich czy w nadmorskich miastach kupieckich (co jest wyjątkiem od zasady jednolitej siły handlowej w całym kraju). Analogicznie jeżeli chodzi o handel prowadzony wielkimi rzekami.

Czy jeżeli wróg najdzie moje ziemie w celu ich złupienia to zamożność prowincji może spaść do 0?

Jest to możliwe, gdy gracz nie ma opracowanych żadnych technologii rolniczych, zwiększających bogactwo w prowincjach. Technologie rolnicze ustalają dolny poziom, poniżej którego zamożność, co do zasady, nie spada.

Co to jest orychalk?

Orychalkto mityczny surowiec, który został implementowany do rozgrywki, po to by zwiększyć konkurencję graczy o dane prowincje, dać nieco kopa początkowej rozgrywce i urozmaicić ją. Odnalezienie orichalcum, umożliwia budowę kopalni (po opracowaniu odpowiedniej technologii, wydobycie go a następnie wykorzystanie.


Gdzie są złoża orychalku?

Na mapie jest ukrytych 16 złóż orychalku. Są one rozmieszczone losowo, mapę robiłem gdy nie było jeszcze nawet forum, więc nie „wrzuciłem” złóż żadnemu graczowi ot tak, z kaprysu. Aby zbadać czy nasze prowincje posiadają orychalk, należy przeprowadzić badania geologiczne, należy posiadać odpowiednią technologię oraz nająć geologów co kosztuje określoną w trakcie rozgrywki cenę. Na początku rozgrywki, pojawią się podpowiedzi, mogące wzbudzać podejrzenia, co do tego gdzie są złoża.

Co można zrobić z orychalkiem?

Należy zaznaczyć, że orychalk nie daje nam jakichś niesamowitych bonusów czy możliwości zaburzających balans rozgrywki. Jednakże, na pewno opłaca się go odnaleźć i wydobywać. Można go przetopić na złoto (przelicznik zostanie ustalony w trakcie rozgrywki, jednak nie będzie to jakaś ogromna wartość), wykorzystać go do produkcji uzbrojenia, wzmocnić nim konstrukcje takie jak bramy, wieże czy inne fortyfikacje. Jest to katalog otwarty, więc można wymyślić własne sposoby wykorzystania, jednak jeszcze raz zaznaczam, że nie powoduje on overpower przewag.

Jak zwiększać zamożność prowincji?

Zamożność prowincji będzie się zwiększała samoczynnie, co kilka tur, jeżeli tylko zapewnimy jej do tego podstawowe warunki, takie jak wolność od wrogich najazdów i zagrożeń wewnętrznych czy wolność od klęsk głodu. Dodatkowymi działaniami zwiększającymi zamożność prowincji są:
-opracowywanie odpowiednich technologii
-działalność starosty (Listę dworzan znajdziesz tutaj)
-wydarzenia
-działania fabularne

Dlaczego ruchów do 500 ludzi (włącznie) nie trzeba pisać w „Ruchach Wojsk”?

Uznałem, że jest to liczba na tyle mała, że nasi ludzie mogą nie zauważyć większego ruchu przy granicy ale na tyle duża, że pozwoli na skuteczne złupienie przygranicznych prowincji lub zajęcie niestrzeżonego, przygranicznego miasta. Ma to zachęcić graczy do nie ufania sobie za wszelką cenę, budowania zamków na granicach lub otaczania ich wałami. 500 osobowa armia nie wyrządzi innemu graczowi szkody ogromnych rozmiarów a umożliwi graczom skuteczne plądrowanie i łupienie innych terenów. Okres średniowiecza, w szczególności po klęsce głodu i epidemii, to czas gdzie mało kto może czuć się bezpiecznie. Pamiętajmy, że ruch naszych wojsk może zostać, mimo wszystko, dostrzeżony wcześniej, jeżeli wróg ma w naszym państwie szpiegów.

Każdy oddział, co do zasady, liczy 100 ludzi!

Ile wojska mogą przewieść okręty?

To zależy. Nie ma jednoznacznie określonej ilości wojska, jaką są w stanie przewieść okręty. Za każdym razem, liczbę tę będę ustalać indywidualnie biorąc pod uwagę odległość. Przykładowo, jeden okręt może pozwolić nam na przetransportowanie nawet 1500 piechurów, z Syrakuz do Neapolu lub przez La Manche, w ciągu jednej tury. Z uwagi na odległość, inaczej sprawa będzie się miała w przypadku transportu wojska z Danii do Normandii, lub z Egiptu do Hiszpanii. Jest tak dlatego, że jeżeli okrętów jest mniej niż wojska, transport odbywa się turami. Okręty transportują określoną ilość ludzi, po czym wysadzają ich u celu i wracają po kolejnych, i tak przez cały rok (całą turę). W przypadku desantu na obcy kraj, należy zwrócić uwagę na to, że jeżeli przewozimy choćby ogromną i silną armię, małą ilością okrętów, każda tura przybywająca do brzegu może spotkać tam jedynie wspomnienie i kości po swoich kolegach, którzy przybyli tu kilka dni lub tygodni wcześniej.

Pojemność każdego okrętu (oprócz stałej załogi) to 100 osób!
Kawalerię mogą przewozić jedynie holki i karaki. (więcej o okrętach tutaj)

Na ile pospolitego ruszenia mogę liczyć?


Liczba pospolitego ruszenia może być zależna od doktryny jaką gracz posiada, charakteru państwa czy praw jakie wydaje, jednakże przede wszystkim zależy od liczby prowincji i ich zamożności. Tym samym liczba ta można być bardzo różna. Przykładowo, jeżeli gracz nie nałożył na rycerstwo obowiązku wystawiania dodatkowych hufców, czy nie podejmuje żadnych innych tego typu działań, przy 15 prowincjach o bogactwie 2, liczba pospolitego ruszenia wyniesie 200 ludzi. Oczywiście nie nie jest to proporcjonalne, bo wtedy, przy większym bogactwie i większej liczbie prowincji, wyszłyby horrendalnie duże liczby. Najlepiej jest wcześniej mnie zapytać, na jakie pospolite ruszenie może liczyć.

Jakie wojska stanowią pospolite ruszenie?

To także zależy od działań gracza, charakteru państwa czy polityki jaką prowadzi, ale w standardowej sytuacji, gdy tylko rycerstwo jest zobowiązane do stawienia się pod bronią, są to oddziały konne, dysponujące lepszym uzbrojeniem i wyszkoleniem. Nie wszystkie oczywiście będą ciężką kawalerią, jednak nie będzie to hołota dopiero co oderwana od pługa. Jeżeli gracz, przykładowo nałoży obowiązek służby na mieszczan, to liczba pospolitego ruszenia nieco się zwiększy a jego część będzie lekko- lub średniozbrojną piechotą

Co jeżeli moje pospolite ruszenie zostanie wybite? Mogę zwołać drugie i tak cały czas aż do zwycięstwa?

Nie bardzo. Jeżeli duża część naszego pospolitego ruszenia nie wróci do domów, oprócz skutków fabularnych, możemy dotkliwie odczuć to na przykład na naszym dochodzie i prestiżu. Na kilka tur, zwoływanie pospolitego ruszenia będzie wówczas niemożliwe, lub nawet jeżeli będzie możliwe, to będzie ono mniejsze i słabsze niż standardowo. Dlatego na dłuższą metę, lepiej jest polegać na wojsku zaciężnym i nie wysyłać pospolitego ruszenia na ryzykowne wyprawy.

Skąd mam wiedzieć jaka kultura jest w regionie który mnie otacza?

Najogólniej możemy przyjąć, że kultura w otaczających nas pustych prowincjach jest taka jaka, mniej więcej, była na tych terenach w momencie wybuchu dżumy a więc w 1348 roku. Kwestie kulturowe są mocno uproszczone i jakby nieco zepchnięte na dalszy plan. Żeby dokładnie sprawdzić jaka była kultura na danym terenie, możemy posłużyć się choćby nawet mapą kulturową do CK3 z tego okresu. Aczkolwiek, jak zaznaczam, jest to kwestia modalna i nieco poboczna. Zawsze można mnie dopytać tutaj czy na discordzie i mieć pewność. Kultura większości populacji we wszystkich startowych prowincjach naszego państwa jest taka, jak opisaliśmy ją w podaniu rekrutacyjnym.

Skąd mam wiedzieć jaka jest religia w regionie który mnie otacza?

Z religią jest nieco inaczej niż z kulturą, ponieważ zgodnie z fabułą, znaczna część ludzi (szczególnie chłopstwa i nizin społecznych) wróciła do dawnych, pogańskich wierzeń. Jednakże, dość długa obecność chrześcijaństwa, judaizmu czy islamu na danych terenach pozostawiła po sobie namacalne piętno. Lokalne, prastare, pogańskie wierzenia często przeplatają się z późniejszymi, bardziej cywilizowanymi religiami, dlatego państwu katolickiemu łatwiej będzie nawracać pogan na terenach, gdzie już raz był katolicyzm, a muzułmanom gdzie przed epidemią dżumy był islam. Zawsze można mnie tu czy na discordzie o coś dopytać żeby mieć pewność. Religia większości populacji we wszystkich startowych prowincjach naszego państwa, tak jak kultura, jest taka, jak opisaliśmy ją w podaniu rekrutacyjnym.

Co dzieje się z resztą świata (Afryka, Azja)? Czy możliwe są jakieś interakcje z cywilizacjami, których nie ma na mapie?

Nie wiadomo co się tam dzieje, fabularnie możemy uznać, że zginęło tam więcej ludzi i że nastąpił tam jeszcze większy upadek cywilizacji niż w Europie. Wolałbym unikać jakichś większych prób nawiązywania kontaktu czy tym bardziej prób ekspansji na tamte ziemie, gdyż mapa, według mnie jest i tak wystarczająco duża, by zmieścić wszystkich chętnych do gry. W ostateczności byłbym w stanie dopuścić utworzenie jakiegoś szlaku handlowego do Chin, jeżeli ktoś wyśle tam wyprawę i wyda bardzo dużo pieniędzy, jednak wydaje mi się, że chyba lepiej skupić się na arenie, która jest dostępna. Na pewno nie należy obawiać się jakiegoś najazdu spoza mapy albo czegoś tego rodzaju.

Który rok mamy w grze licząc czas normalnie od narodzin Chrystusa?

Nie wiem, sam jestem ciekawy.

Czy wojny w tej edycji są w ogóle opłacalne? Patrząc na dochodowość handlu, czy nie lepiej rozwijać się gospodarczo a miecz i topór odłożyć na bok?

To zależy. Rozwój gospodarczy może być długodystansowo bardziej opłacalny, z zaznaczeniem kilku rzeczy, które mogą całkowicie zmienić perspektywę. Jeżeli zaatakujesz wroga w celu splądrowania jego ziem to pamiętaj, że niszczy to dotkliwie gospodarkę wroga np. obniża zamożność prowincji. Miasta i handel jak widać są dosyć dochodowe ale jeśli zdołasz je złupić, a mieszkańców sprzedać w niewol,e to zysk wroga z handlu i miasta spada do 0, pomimo że mógł on kilka tur i masę pieniędzy poświęcać na jego rozbudowę - to po pierwsze. Po drugie, plądrowanie będzie dostarczało dużo profitów, więc za złoto ze splądrowania miasta kupieckiego wyżywisz i opłacisz armie, dwór, siebie, sąsiada i żonę kolegi Darka. Druga opcja to najazd w celu przejęcia ziem- wtedy możesz zająć prowincje wroga (wraz z ich zamożnością) i jego miasto - co wydaje się na długi okres bardziej opłacalne, bo chyba o to chodzi żeby ktoś wydał swoje pieniądze, żebyś Ty mógł czerpać zyski.


Tak jak w przykładzie wyżej, tego jak działa handel w spojlerze - "co by było gdyby" punkt 4 i 5 - państwa oparte na handlu, posiadające miasta kupieckie, mogą czerpać stosunkowo duże zyski, co jest bardziej opłacalne niż wojna, ale w warunkach wojennych mogą tracić nagle i niespodziewanie, utracić cały dochód z nich i to na wiele tur, jeśli nie na stałe.

Jak działają technologie rolnicze odnośnie dodawania prowincjom zamożności na stałe?

Opracowane technologie rolnicze wyznaczają najniższy poziom do którego zamożność może spaść w przypadku splądrowania jej przez wroga. Jeżeli splądrowanie będzie naprawdę bardzo wyniszczające (rabunek wszystkiego co przedstawia jakąkolwiek wartość, wybicie albo wzięcie całej ludności w niewolę oraz spalenie wszystkiego co zostało), dochód z takiej prowincji będzie co najwyżej „zawieszony” na turę lub dwie, ale zamożność tych prowincji nie spadnie poniżej wartości wyznaczonej technologiami rolniczymi. Inne technologie, choćby skutkowały wzrostem zamożności w prowincjach, nie dają takiego "zabezpieczenia"

Przykład
Wszystkie nasze prowincje mają 6 poziom zamożności. Mamy opracowane technologie „młyn wodny”, „socha” i ”chomąto” Armia wroga najechała nasze ziemie, plądrując wszystko co się dało, po czym wróciła do swojego państwa. Zamożność splądrowanych prowincji spada do 2, ponieważ „socha” i "chomąto” wyznaczają poziom do której zamożność może spaść w przypadku najazdu wroga.

Czy opracowanie technologii dodających zamożność, zwiększa ją także na przyłączonych później trenach?

Tak. Wraz z przyłączeniem nowych prowincji niesiemy postęp cywilizacyjny i rozpowszechniamy cuda techniki, zwiększając ich zamożność (chyba, że nie chcemy).

Jak wygląda sprawa ze złożami i wydobyciem surowców? Jakie one mają znaczenie?

Wydobycie surowców działa tak jak inwestycja fabularna, z tym, że co do zasady jest trochę bardziej opłacalna. Gracz przy starcie gry zostanie poinformowany o tym czy w jego prowincjach znajdują się jakieś złoża. Przy zajmowaniu nowych prowincji, należy przeprowadzić badanie geologiczne, które kosztuje 5 sztuk złota za każdą badaną prowincje. Złoto oraz kamienie szlachetne mogą dawać czysty dochód, sól, miedź i żelazo ma znaczenie głównie handlowe/fabularne. Aczkolwiek nawet wydobycie złota nie będzie aż tak dochodowe, jak można zakładać.

Złoża surowców określiłem na mapie która zostanie ujawniona gdy skończymy. Niektóre złoża są historyczne, niektóre są dodane losowo, więc radze nie sugerować się wikipedią czy jakimś innym źródłem. Każdego z wyżej wymienionych surowców, znajduje się na mapie po kilka złóż.

Odnośnie złóż orychalku - patrz tutaj

Czy można nieskończenie wiele inwestować w naukę, zapewniając sobie stały przychód punktów nauki?

W pewnym momencie inwestycje w rozwój nauki przestają być tak opłacalne jak na początku. Co do zasady, im więcej PNów generują nasze struktury, tym proporcjonalnie więcej będą kosztować dalsze inwestycje. Nie wytyczam tutaj jakiegoś konkretnego progu w którym występuje "sufit", bo (jak zawsze) będzie to zależało od wielu czynników, ale gdy u danego gracza, dalsza inwestycja w naukę przestanie być opłacalna, to po prostu poinformuję go o tym.

Czyli jednym zdaniem: dopóki nie dostaniecie ode mnie informacji o tym, że dalsze inwestowanie w naukę przestanie być ta opłacalne, to możecie się nie ograniczać w wydatkowaniu na uniwersytety, szkoły, klasztory, biblioteki, święte gaje itp.

Jak dużo złóż surowców jest na mapie?

Na mapie znajduje się razem 56 złóż  rozmieszczonych w miarę równo w każdej części świata, z czego:

-18 złóż orychalku
-12 złóż soli
-12 złóż żelaza
-5 złóż złota
-5 złóż miedzi
-4 złoża kamieni szlachetnych